بروزرسانیشده در آذر 18, 1400
فهرست مطالب:
موم عسل چیست؟ (موم زنبورعسل چیست؟)
ایرانیان باستان، موم را برای مومیایی کردن مردگان به کار می بردند، در حالی که رومیهای باستان، سر تندیس (مجسمه های صورت و گردن) و پیکرهای ساخته شده در اندازه طبیعی را با موم زنبور عسل شمایل می دادند.
کلمه مومیایی مورد استفاده در جهان، از یک واژه ایرانی به معنای موم، مشتق شده است.
موم زنبور عسل یا موم زنبور، مادهای زردرنگ و نرم و بسیار قابل جذب است که معمولاً آن را زنبور عسل تولید میکند. استفاده از موم در محصولات آرایشی و نگهداری از پوست نیز در حال افزایش است. مطالعه ای در آلمان نشان داده که موم از سایر کرمهای محافظت کننده (کرمهای بر پایه روغنهای طبیعی مثل ژلهای پترولیوم) تحت شرایط دستورالعمل خودش بهتر عمل میکند.
موم جسمی است به شکل قطعات، ورقهای سفید یا زرد مایل به سفید که در دمای مختلف هوا حالتهای متفاوتی دارد، در هوای سرد، سخت و شکننده بوده و در هوای گرم متناسب با درجه های مختلف دما، نرم و نرمتر می گردد و در در 65 درجه سانتیگراد ذوب و در 250 درجه سانتیگراد بخار میشود.
کاربردهای مختلف موم زنبور عسل
- امروزه کاربرد موم زنبور عسل به عنوان ماده امولسیون کننده، شمع عسل، قوام دهنده، نرم کننده، شمع های مومی، جلاء دهنده در قرص سازی، حامل در فرآورده های آرایشی – بهداشتی و پوشاندن طعم بد دارو در داروسازی اهمیت زیادی دارد.
برای خرید شمع مومی زنبور عسل اینجا کلیک کنید.
- موم در تولید ترمیم کننده لب، برق لب و کرمهای دست و مرطوبکنندهها و سایه چشم و رژ گونه و خط چشم نیز مورد استفاده قرار میگیرد. موم همچنین ترکیب مهمی در موم سبیل و پمادهای مو که مو را براق و صاف نشان میدهد نیز بهشمار میرود.
گروه محصولات | کاربردها | ویژگی ها |
شمع ها | شمع (قالبی یا غوطه ور شده) | استحکام، آهسته سوختن، اثر درمانی |
پایه مومی | ساخت ورقه های مومی | افزایش محصول عسل |
هنر | شمایل و مجسمه های مومی | ذوب شدن و قالب گیری، استحکام و مقاومت در برابر ذوب شدن |
مجسمه سازی (تندیس ها) | ریخته گری فلز، مدل سازی، جواهرسازی و ریخته گری موم مذاب | انعطاف پذیری، توانایی قالب گیری، ذوب شدن آسان |
حکاکی کردن | حکاکی روی شیشه و فلز | حفاظت در برابر اسید حکاکی (تکنیک مقاومتی) |
غذای فرآوری شده | قنادی، نانوایی، بسته بندی، پوشش شیرینی های ژله ای و آبنبات شیرین | عامل جدایی، حفاظت، ضدچسبندگی |
داروها | داروها، قرصها، کپسول ها، کرم غلیظ و پمادها | عامل غلیظ شدن، مکانیسم آزادسازی تاخیری در زمان، حامل دارو، پایه دارو |
فیزیوتراپی | کمپرس ها | ظرفیت حفظ گرما |
درمان طبیعی | گوش گیرها (جلوگیری از نفوذ آب بداخل گوش) | نرمی، نفوذناپذیری |
لوازم آرایشی | کرمها، لوسیونها، رژ لب، ریمل، سایه های چشم، اسپری ها، کرم های مو، موبرها، حالت دهنده های مو | نرم کننده و امولسیفایر، ارتقاء ظاهر، استحکام و حساسیت به ذوب شدن |
پارچه ها | پارچه ی باتیک | ضد آب، مقاوم در برابر رنگ (تکنیک مقاومتی) |
صنایع دستی | بوم آرایی (طراحی روی بوم نقاشی) | ماده اولیه برای هنرمندان |
آلات موسیقی | فلوت ها، دیدجریدو (یک ساز بادی) ویولن ها، درامها (سازهای کوبه ای) | نرمی بخش های دهانی و کاهش تخلخل |
روغن جلا و واکسها | نقاشیها، ترمیم اثرهای هنری، فلز، چوب و چرم | حفاظت، نفوذ ناپذیری در برابر هوا، رطوبت و آفات |
محصولات صنعتی | ضد خوردگی، ضد زنگ، لغزاننده | کاهش ویسکوزیته، مواد نقاشی کردن، حفاظت از خوردگی |
زنبور عسل چگونه موم تولید میکند؟
زنبور کارگر موم را به وسیله غدد مومی واقع در زیر شکم که سه جفت آن فعال بوده، ترشح می کند. موم در ابتدای ترشح از غدد مومی به صورت مایع بوده و در مجاورت هوا سخت شده و به شکل فلس یا پولک در می آید.
زنبور کارگر موم را برای:
- ساختن شان جهت تخم ریزی ملکه
- ذخیره عسل و دانه های گرده گل ها
در شان استفاده می کند.
زنبورهای کارگر در سن ۱۳ تا ۱۸ روزگی قادر به ترشح موم هستند.
زنبور عسل برای تولید یک کیلوگرم موم حدود ۱۲ کیلوگرم عسل مصرف می کند.
هر کلنی در سال حدود ۵۰۰ – ۳۵۰ گرم موم تولید می کند.
منابع تولید موم در زنبورداری
منابع تأمین موم زنبور عسل برای تهیه و تأمین موم مورد نیاز برای پرورش زنبور عسل از روش های زیر استفاده میشود:
1- استفاده از درپوش های مومی سطح شان های عسل پس از استخراج: تقریبا به ازای هر تن عسل استخراج شده حدود ۱۰ کیلوگرم موم خالص از درپوش های مومی حجره های حاوی عسل قابل استحصال است.
2- استفاده از شان های کهنه، شکسته و قدیمی: شانها پس از سه سال پرورش نوزادان در آنها دیگر قابل استفاده نیستند. در این گونه شانها اغلب ناخالصی های زیادی از قبیل پوسته های لاروها، شفیره ها و باقی مانده پیله ها وجود داشته، رنگ آنها کاملا تیره و سیاه شده و اندازه سلول های شان نیز کوچک تر از حد معمول می شود؛ لذا این گونه شانها را ذوب نموده و ناخالصی های موجود در آنها را جدا کرده و پس از انجام عملیات ذوب، تصفیه و سفید کردن، موم نسبتا خالص تهیه میشود
3- موم های حاصل از هرزبافی زنبور عسل: زنبورها ممکن است روی قسمت های مختلف کندو (به خصوص زیر درب کندو) موم بافی کنند. زنبورداران با جمع آوری خرده های موم حاصل از هرزه بافی، ذوب کردن، تصفیه و خالص سازی آن می توانند برای تهیه موم آجدار استفاده کنند.
مشخصات فیزیکی
موم زنبور نوعی موم زبر است که از ترکیبات مختلف شیمیایی حاصل شدهاست.
اگرچه مطالعات زیادی روی ترکیب شیمیایی و فواید موم عسل انجام شده است، ولی در نتایج گزارشات تا حدودی اختلاف نظر وجود داشته و ضمنا ترکیب موم بطور کامل روشن نشده است. از جمع بندی مطالعات انجام شده تاکنون ترکیب متوسط موم خالص زنبورعسل غربی یا معمولی را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
هیدروکربن (حاوی کربن های فرد از ۲۱ تا ۲۳) | ۱۶ درصد |
الکل های مخصوص (حاوی کربن های زوج از ۲۴ تا ۳۶) | ۳۱ درصد |
اسیدهای مختلف (حاوی کربن های ۱۲ تا ۳۴ و عمدتا کربن ۱۶) | ۳۱ درصد |
هیدروکسی اسید (حاوی کربن های ۱۲ تا ۳۲ و عمدتا کربن ۱۶) | ۱۳ درصد |
دیول ها (حاوی کربن ۲۴ تا ۳۲) | ۳ درصد |
سایر مواد | ۶ درصد |
موارد استفاده موم در کندو
از موارد دیگر استفاده موم :
- موم بافی (شان سازی)
- سرپوش سازی سلول های شانهای عسلی ( زنبور با یک لایه نازک موم (پولک) درب سلول های عسل را می پوشاند)
- برای پوشاندن سر سلول های نوزادان (در مرحله شفیرگی از مخلوط موم و گرده استفاده میکند به طوری که هوا از آنها عبور کند و اکسیژن لازم را برای پرورش لاروها فراهم آورد)
سرپوش های شان عسل که منحصرا از موم درست می شوند، غیر قابل نفوذ بوده و هوا نمی تواند از آنها عبور کند.
طرز تهیه موم خالص (راه تشخیص موم عسل طبیعی)
موم زنبور عسل خالص است و عطر و طعم خاصی دارد که یادآور طعم عسل می باشد در صورتی که موم های ناخالص فاقد آنند. موم و پارافین از آب سبک تر و از الکل سنگین تر هستند ولی می توان با مخلوطی از آب و الکل این دو را از هم تفکیک کرد.
یک شیشه دهان گشاد فراهم کنید و آن را آب بریزید. سپس یک تکه موم خالص فشرده که هوای آن را خارج کرده اید، داخل آن بیندازید. موم روی سطح آب شناور می ماند. مقداری الکل (هر نوع الکل) به آب شیشه اضافه میکنیم و مرتب بهم می زنیم تا زمانی که موم به داخل آب فرو رود. در این زمان محلول ما برای آزمایش آماده است. می توانید هر نوع موم را داخل آن بیندازید؛ اگر خالص باشد موم داخل محلول آب و الکل می رود و اگر ناخالص باشد روی سطح آب و الکل شناور می ماند. از این روش می توان برای تشخیص موم طبیعی و تقلبی استفاده کرد.
خواص درمانی موم زنبور عسل
موم زنبور عسل دارای خاصیت ضد التهاب، ضد درد، ترمیمی، جذبی و حساسیت زدایی است.
از موم به شکل گرم کننده موضعی بر مفاصل آسیب دیده به طور روزانه به مدت ۲ تا ۳ هفته استفاده می شود.
در طب سنتی موم عسل به نسبت ۱۰ تا ۲۰ درصد با پمادها ترکیب و مورد استفاده قرار می گیرد، این پمادها به سبب انعطاف پذیری بالا و داشتن ویتامین A اثرات مطلوبی روی قسمت های آسیب دیده پوست دارند. وقتی دمای موم با گرمای بدن بالا می رود، این ماده فعال می شود.
همچنین موم وجوہ مشترکی با چربی ها دارد، به طوری که کاربرد آن را در بیماری های پوست بی خطر می کند.
- اثر ضد التهابی: ترکیب آن با الکل می تواند اثر ضد التهابی داشته باشد.
- تسکین دهنده درد
- تعدیل کننده اعصاب و ضد استرس: پلی فنول های آن باعث کاهش استرس می شوند.
- بهبوددهنده زخم: محل زخم را تمیز کرده و موم را به آرامی در محل زخم بمالید و سپس آنرا پانسمان کنید.
- ضد خارش: موم ذوب شده را روی محل بمالید. ترکیبات موم باعث کاهش خارش می شود.
- جلوگیری از زخم معده: موم عسل نمی تواند اسید معده را کنترل کند اما زخم های معده را التیام می بخشد و مصرف خوراکی آن به همراه روغن کنجد باعث بهبودی زخم های دستگاه گوارش و به طور کلی تقویت معده می شود.
- التیام دهنده بواسیر: استفاده موضعی از مخلوطی از عسل، روغن زیتون و موم می توانددر درمان بواسیر و شقاق مقعد مفید باشد. استعمال موضعی از این مخلوط در محل آسیب دیده به مدت ۱۲ ساعت باعث کاهش درد، خونریزی و خارش می شود.
- سوختگی: تحقیقات اولیه نشان می دهد که مخلوطی از موم عسل و روغن زیتون و عسل در سوختگی درجه دو باعث تسریع در بهبودی می شود.
بثورات پوستی: استفاده از مخلوط موم عسل ، عسل و روغن زیتون در منطقه آسیب دیده به مدت چهار بار در روز می تواند علائم بثورات پوستی را کاهش دهد برای تاثیر بیشتر بهتر است تا ۷ روز ادامه داشته باشد. - بهبود دهنده زخم های لب و دهان: استفاده از مخلوطی از عسل ، روغن زیتون و موم عسل در زخم های دهان ناشی از درمان سرطان را بهبود می بخشد.
بهبود عفونت قارچی (ringworm): استفاده از مخلوطی از موم ، عسل و روغن زیتون در منطقه آسیب دیده سه بار در روز به مدت ۴ هفته ، عفونت قارچی و خارش آن را بهبود می بخشد. - درمان اسهال: موم عسل به علاوه روغن زیتون و یا روغن بادام شیرین باعث درمان اسهال می شود.
- داروی ضد نفخ
- مسکن درد آرتروز
- مسکن درد قفسه سینه
- مسکن درد معده
- مسکن گلو درد
- آنتی باکتریال
- کاهش سطح کلسترول
- جلوگیری از عفونتها
سایر روشهای درمان موم زنبور عسل
- چاک گوشه لب: کمی موم عسل را با مقدار برابر روغن حیوانی در ظرف بن ماری گرم کنید (قرار دادن ظرف موم در ظرف آب گرم بزرگتر) تا مخلوطی یکنواخت به دست آید. بعد کمی سفیدآب روی آن بپاشید و بهم بزنید و روزی ۳ مرتبه کمی از آن را به موضع درد بمالید.
- درمان نقرس: مقداری موم زنبور عسل و صمغ کاج را در ظرف بن ماری گرم کنید و مقداری عسل به مخلوط بیافزایید. سپس این ضماد را روی پارچه کتانی مالیده و روی انگشت شست پا ببندید باعث تسکین درد و کاهش ورم مفصل انگشت شست می گردد.
- درمان زگیل های پوستی: مقداری عسل را با موم در ظرف بن ماری گرم کنید (قرار دادن ظرف موم در ظرف آب گرم بزرگتر) و آن را روی برگ چغندر یا گشنیز مالیده و روی موضع قرار دهید و روی آن را محکم ببندید و سه روز به حال خود بگذاریدتا زگیل ها از بین بروند. در صورت نیاز می توان درمان را مجددا تکرار کرد.
- تسکین دردهای رماتیسمی: به منظور تسکین دردهای رماتیسمی مقداری موم عسل، روغن زیتون و روغن سیاه دانه را به نسبت مساوی مخلوط کرده و روی موضع درد بمالید و روی آن را با پارچه ببندید تا گرم شود. و بهبودی حاصل شود.
موم و زنبور درمانی
موم زنبورعسل، یکی از مواد با کمترین خاصیت آلرژی زایی می باشد.
تنها یک گزارش در مورد آلرژی پوستی که توسط موم زنبورعسل ایجاد شده است، وجود دارد.
- موم زنبورعسل خاصیت آنتی باکتریال دارد و هنگامی که روی پوست بکار می رود، انعطاف پذیری آن را افزایش داده و پوست را با طراوت و شاداب می سازد. موم زنبورعسل برای پوشش داروها و قرصها و تسهیل بلع دارو بکار می رود، اما انحلال را به تاخیر می اندازد و میتواند با دارو ترکیب شده و آزادسازی دارو را به تاخیر اندازد.
- موم زنبورعسل را می توان برای تقویت لثه و افزایش بزاق در دهان قرار داد و جویده.
- مشخص شده است که مصرف خوراکی مخلوطی از الکلهای موم زنبور عسل 002 – D (۵۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در روز) به مدت شش هفته می تواند علائم التهاب مفصلی و بالینی در بیماران مبتلا به آرتروز استخوانی (ورم مفاصل و استخوانها) را بهبود بخشد.
- موم زنبورعسل، بدلیل قابلیت بالا در جذب و نگهداری گرما، بهترین گزینه برای رفع التهابات گرفتگی مفصلی، ماهیچه ای و عصبی می باشد. از این رو، پزشک بلغاری پوچینکووا، پیشنهاد داد که موم زنبورعسل، تنها محصول اصلی زنبور است که برای گرمادرمانی استفاده میشود.
- به همین منظور، روش زیر برای درمان التهاب ماهیچه، عصب و تاندون ناشی از سرماخوردگی ها، کمردرد، التهاب عصب، درد عضلانی، حالت تجزیه و انحلال مفصل، التهاب مفصل، پیشنهاد می شود:
برای قسمتی از بدن که دچار گرفتگی یا التهاب شده است پارچه ای نخی نرم را ببرید؛ تکه پارچه را در موم زنبورعسل مایع غوطه ور کنید و روی یک سطح صاف پهن کنید تا خنک شود. قبل از استفاده، آن را مجددا گرم (بطور مثال تا حداکثر ۵۰ درجه سلسیوس در داخل مایکروفر) و روی قسمت مورد نظر بدن قرار دهید. بهترین زمان استفاده از این ترکیب، در طول شب می باشد؛ با یک باند، شال یا پارچه دراز و متخلخل که قابلیت نفوذ هوا داشته باشد، آن را پوشانده و عایق سازی کنید. پارچه آغشته به موم می تواند به دفعات زیاد استفاده شود.
تهیه ی غذا با موم
موم زنبور عسل برای مصرف غذای انسان ایمن در نظر گرفته میشود و بعنوان یک ماده غذایی در امریکا، ثبت شده است.
این ماده بی اثر است یعنی با سیستم گوارش انسان تداخلی ندارد و از بدن، بدون تغییر دفع می شود؛ اگرچه، مواد حل شده و محصور شده در موم به آرامی آزاد می شوند.
این ویژگی موم در بسیاری از موارد داروسازی، مورد بهره برداری قرار می گیرد. از طرف دیگر، این ویژگی می تواند هنگامی که موم نزدیک مواد شیمیایی سمی و آفتکشها قرار می گیرد، ایجاد مشکل کند.
هر سم قابل حل در چربی می تواند توسط موم جذب شده و هنگامی که بعنوان غذا مصرف، یا در لوازم آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد و یا به شکل ورقه های پایه در قاب ها به زنبورها داده می شود، آزاد گردد.
موم زنبور عسل یک غذای مجاز حفاظت شده در اتحادیه اروپا تحت عنوان E۹۰۱، بعنوان یک عامل جلادهنده در شیرینی پزی (به استثنای شکلات)، محصولات کوچک پوشیده شده با شکلات در نان پزیها، اسنک ها، آجیل و دانه های قهوه و برای ترمیم سطوح غذایی در موارد خاص ثبت شده است.
موم طبق نظر دانشمندان بعنوان افزودنیهای غذا، چاشنی ها، مواد کمکی در فرآوری و نگهداری میوه ها (مرکبات تازه، خربزه، سیب، گلابی، هلو و آناناس) و همچنین در مکمل های غذایی و بعنوان یک حامل برای رنگها، مجاز می باشد.
یکی از کاربردهای رایج، ساده و کوچک موم زنبورعسل، حفاظت از ظرفها بر علیه اثرات اسیدی آب میوه یا عسل می باشد. در واقع، بشکه های مورد استفاده برای ذخیره و حمل عسل باید موم اندود شوند تا از خوردگی و انحلال آهن آنها جلوگیری شود. رنگ آمیزی این ظروف با رنگ های خوراکی برای جلوگیری از خوردگی ظرف، پرهزینه است، در حالی که میتوان با موم اندود کردن ظروف حمل آب میوه یا عسل، با هزینه کمتر، مانع از خوردگی ظرف شد.
لازم به ذکر است، پارچه های آغشته به موم در بعضی از داروخانه ها بصورت تجاری در برخی کشورها در دسترس هستند. بسته های موم زنبور عسل برای درمان سرماخوردگی اطفال بصورت تجاری در کشورهایی نظیر آلمان و سوئیس بفروش می رسد.
سلب مسئولیت پزشکی: اطلاعات موجود در این محتوا "موم عسل چیست؟ 22 خواص درمانی موم!" به منزله توصیه پزشکی، تشخیص یا درمان نیستند. برای اطلاعات بیشتر همیشه با یک متخصص یا پزشک خود مشورت کنید.