بروزرسانیشده در دی 6, 1400
فهرست مطالب:
کاربرد فرآورده های زنبور عسل در پزشکی
استفاده از محصولات زنبور عسل در پزشکی به خصوص عسل به هزاران سال پیش بر میگردد که در مصر باستان، یونان و چین از آن استفاده میشده است. در بسیاری از کتب مذهبی مانند ودا، انجیل و قرآن، برای عسل قدرت دارویی و خواص تغذیه ای ذکر شده است.
خواص دارویی موم و بره موم از دیرباز مطرح بوده و ژل رویال و زهر زنبور عسل نیز در سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است.
ترکیباتی مانند عسل، گرده گل و ژل رویال از نقطه نظر تامین نیازهای غذایی نیز اهمیت ویژه ای دارند.
در ارتباط با استفاده از تولیدات زنبور عسل در پزشکی مدرن بایستی توجه داشت که قدرت درمانی فرآورده های زنبور عسل متنوع می باشد، فرآورده های زنبور عسل دارای خواصی هستند که مواد سنتتیک ندارند و برخلاف مواد سنتتیک دارای اثرات جانبی نمیباشند. امروزه با افزایش سطح دانش عمومی استفاده از فرآورده های زنبور عسل افزایش خواهد یافت.
در زمانهای گذشته هیچ گونه تمایزی بین دارو و مواد غذایی نبود و جوامع اولیه از گفته بقراط پیروی میکردند [1] اجازه دهید غذا دارو باشد و دارو غذا.
ولی امروزه غذا و دارو از هم تمایز داده شده است. با این منطق عسل، گرده و ژل رویال جزء مواد غذایی می باشند، استفاده از عسل، گرده و ژل رویال بی خطر بوده ولی در مواردی حساسیت به گرده و ژل رویال گزارش شده است .
امروزه بیشتر مطالعات در ارتباط با بررسی ترکیبات و خواص بیولوژیکی عسل، گرده و ژل رویال بوده و همچنین تلاش بر این است که عمدتاً عسل و گرده تک گل تولید کنند که به گونه ای حاکی از خواص بیولوژیکی این مواد می باشد.
بره موم و زهر زنبور عسل دارای خواص بیولوژیکی و دارویی بوده و به عنوان داروهایی با منشأ کندو از آنها یاد میشود.
- زهر زنبور دارای خواص متنوعی می باشد و در درمان روماتیسم و سایر بیماری ها از آن استفاده میکنند.
- بره موم نیز دارای خواص متفاوتی می باشد که در تحقیقات سلولی، صنایع غذایی، دندانپزشکی و بیماری های دستگاه گوارشی از آن استفاده می کنند. طبق مطالعات انجام شده، ترکیبات شیمیایی بره موم تحت تاثیر منشأ گیاهی آن میباشد.
فرآورده های زنبور عسل (عسل، گرده گل و ژل رویال، موم و بره موم، زهر زنبور عسل) در پزشکی
1. عسل
عسل یک محلول فوق اشباع از قندها می باشد. فروکتوز و گلوکز عمده ترین قندهای عسل بوده و ساکارز، گلوکز اکسیداز، اسید فنولیک، فلاوونوئیدها و ترپن ها (آنتی اکسیدان ها) نیز از ترکیبات عسل می باشند.
بسیاری از محققین خواص ضد سرطانی عسل را به ترکیبات فلاونوئیدی موجود در عسل نسبت میدهند
میدونید فلاونوئید چی هستش؟
فلاونوئیدها رنگدانه های گیاهی است که باعث ایجاد رنگ های متنوع در میوه ها و سبزی ها می شود. فلاونوئیدها مقاومت گیاه به عوامل بیماری زا را افزایش می دهد. مصرف غذاهای سرشار از فلاونوئیدها میتواند روشی برای پرهیز از ابتلا به بیماریهای مرگباری مانند سرطان و بیماری قلبی باشد.
به گفته پژوهشگران استرالیایی، در مطالعه ای، شرکت کنندگانی که کمترین میزان خطر مرگ مرتبط با سرطان یا بیماری قلبی را داشتند افرادی بودند که روزانه حدود ۵۰۰ میلیگرم از فلاونوئیدها را از منابع مختلف دریافت میکردند.
بیشترین زمینه تحقیقاتی در ارتباط با عسل احتمالاً در ارتباط با درمان زخم میباشد. در حال حاضر مواد مشتق شده از عسل به صورت تجاری مورد استفاده قرار میگیرد به نظر میرسد عسل و مواد مشتق شده از آن تا حدودی دارای خواص مشابهی از نظر آنتی باکتریالی باشند وجود متیل گلی اکسال به عنوان یک ترکیب آنتی باکتریال در برخی از عسل ها منجر به استفاده این عسل ها در سطح وسیعی شده است.
که از جمله آن می توان به عسل مانوکا (در مناطقی از جنگلهای نیوزیلند و استرالیا توسط زنبورهای عسل از شهد درخت مانوکا Manouka (نام علمی گونه وحشی Leptospermum scoparium) تهیه میشود) اشاره کرد. در برخی از منابع اشاره شده که در مورد ۲۰۰۰ بیمار با انواع مختلف زخم و ۵۳۳ مورد زخم در آزمایشات حیوانات در ارتباط با قدرت دارویی عسل در برابر عفونت نتایج مثبت و قابل قبولی گزارش شده است.
- (البته این عسل مانوکا در سطح جهانی برند سازی شده و عسل طبیعی ایران هم جز بهترین عسل ها هستند به عنوان مثال عسل کنار (عسل سدر) )
شاید یکی از دلایلی که از عسل در درمان زخم ها استفاده میکنند این باشد که عسل نسبت به داروهای رایج در از بین بردن استافیلوکوکوس اورئوس مقاوم به متیسیلین دارای قدرت بالایی میباشد. عسل در درمان سوختگی نیز مفید است.
2. گرده گل
ترکیبات گرده جمع آوری شده توسط زنبور عسل تحت تاثیر گیاهان منطقه جمع آوری گرده میباشد که عمدتاً این ترکیبات شامل:
- کربوهیدراتها
- پروتئینها
- اسیدهای آمینه
- لیپیدها
- ویتامین ها
- مواد معدنی
- ترکیبات فنولی
- فلاوونوئیدها
- فیتواسترول ها
- و ترکیبات فیتوشیمیایی میباشند.
سرنیلتون
یک ترکیبی است که در سوئد بر پایه گرده ساخته شده است، در بسیاری از مطالعات اثر مثبت بر روی تورم پروستات مزمن ۵ از خود نشان داده است موراکامی و همکاران گزارش دادند که استفاده از گرده گل حاصل از زنبور عسل در انسان نیز این اثرات را دارد . مکانیسم این عمل در دست بررسی میباشد ولی به احتمال قوی به علت وجود فلاوونوئیدها و فیتواسترول های موجود در گرده میباشد.
لودیانسکی: گزارش داد که با استفاده از گرده زنبور در درمان التهاب معده، کم خونی، ناتوانی جنسی و استرس موفق بوده است اخیراً گزارشاتی مبنی بر خواص آنتی اکسیدانی گرده نیز ارائه شده است.
3. ژل رویال
ژل رویال غذای اصلی ملکه بوده و عامل اصلی تمایز کارگر با ملکه می باشد.
ترکیبات ژل رویال شامل:
- آمینواسیدهای آزاد
- پروتئین ها
- قندها
- اسیدهای چرب (عمدتاً HDA-10 )
- مواد معدنی (عمدتاً آهن و کلسیم)
- ویتامین ها ( تیامین، نیاسین، ریبوفلاوین) می باشد.
- مزایای بسیاری برای مصرف ژل رویال در انسان گزارش شده است. ژل رویال در درمان کلسترول بالای خون ، دیابت و ناباروری مردان موثر می باشد.
- لودیانسکی: گزارشی مبنی بر موفقیت در درمان فشار خون، اختلال در عملکرد جنسی، ناتوانی مغزی و علائم یائسگی با استفاده از ژل رویال ارائه داده است.
- اثرات ضد سرطانی ژل رویال بر روی موش مورد بررسی قرار گرفته و نتایج مثبتی گزارش شده است.
- عمده مصرف ژل رویال برای مواد آرایشی-بهداشتی بکار می رود.
4. بره موم
بره موم غنی از ترکیبات فلاونوئیدی، پلی فنول ها، اسیدهای فنولیک و استرهای آن میباشد.
- بره موم داری خواص بیولوژیکی متنوعی است. در انسان از بره موم برای درمان بیماریهای داخلی ، زخم ها و سوختگیهای خفیف استفاده میشود.
- بره موم در دندانپزشکی نیز استفاده می شود. بره موم از رشد بسیاری از میکروبهای بیماریزا در دهان مانند باکتریها، قارچ ها و ویروس ها جلوگیری میکند و می تواند در موارد پاتولوژیک دهان مانند؛ آفت، التهاب لثه و پوسیدگی دندان مورد استفاده قرار گیرد.
- همچنین در موارد؛ سل، بیماری های قارچی پوست، التهاب معده و دوازدهه نتایج مثبتی با استفاده از بره موم گزارش شده است . کافئیک اسید فنیتیل استر موجود در بره موم دارای خواص آنتی اکسیدانی، ضد التهابی و ضد سرطانی میباشد.
5. زهر زنبور عسل
عمده ترین موارد استفاده از زهر زنبور عسل توسط انسان در روماتیسم میباشد. مطالعات کلینیکی در مورد استفاده از زهر زنبور در روماتیسم موفقیت را تا ۷۰ تا ۹۰ درصد گزارش داده اند.
مکانیسم عمل زهر زنبور عسل به شرح زیر می باشد؛
زهر زنبور عسل از ساخته شدن مواد پیش التهابی جلوگیری کرده و از تکثیر سلولهای سینوویال (مَفصل زلالهای) روماتوئید جلوگیری میکند. یکی دیگر از موارد مورد استفاده زهر زنبور عسل استفاده از آن در درمان MS میباشد.(نیاز به تحقیق بیشتر دارد)
همچنین زهر زنبور عسل در پیشگیری از سرطان نیز مفید میباشد، مکانیسم فعالیت ضد سرطانی زهر زنبور را به خواص آپوپتوزیس، نکروزه کردن و تجزیه کردن سلول های سرطانی زهر زنبور نسبت می دهند.
گزارش شده است که زنبوردارها نسبت به سایرین کمتر دچار سرطان بالاخص سرطان ریه میشوند.
لی و همکاران گزارش دادند که زهر زنبور عسل منجر به کاهش تصلب شرایین خواهد شد.
6. موم زنبور عسل
از زمانهای قدیم، دستورالعمل اصلی برای درست کردن کرم و پماد، ترکیبی از موم زنبور عسل و روغن با نسبت های متفاوت بوده است. موم زنبور عسل دارای خواص منحصر به فردی است که آن را در ساختن کرم و پماد پوست یک ماده ایده آل کرده است.
در ساختن امولسیون های پایدار، بهبود عملکرد و ساختار کرم ها، تقویت مواد پاک کننده، محافظت پوست با ایجاد یک لایه محافظ و افزایش انعطاف پذیری آن، کمک به ساختار کرم های ضد آفتاب در برابر اشعه ماوراء بنفش و… باعث شده که موم زنبور عسل به عنوان ماده ای غیر قابل جایگزین در ساختار مواد آرایشی- بهداشتی شود.
اخیراً گزارش شده است که موم زنبور عسل دارای ترکیبات محافظت کننده کبد میباشد.
نتیجه گیری
محصولات زنبور عسل : نتایج مطالعات گسترده در ارتباط با استفاده از تولیدات زنبور عسل بیانگر پتانسیل بالای فرآورده های زنبور عسل در پیشگیری و درمان بسیاری از بیماریها میباشد.
بنابراین چنانچه استفاده از فرآورده های زنبور عسل در جوامع انسانی توسعه یابد، با توجه به تاثیر ترکیبات موجود در این فرآورده ها بر روی متابولیسم، باعث حفظ سلامتی انسانها خواهد شد.
با توجه به اینکه محصولات زنبور عسل از نقطه نظر منشأ تولید (گیاهان)، کیفیت عمل آوری و نگهداری دارای تنوع بالایی بوده و از آنجایی که به عنوان مواد غذایی-دارویی اهمیت زیادی دارند لازم است علی رغم ترویج مصرف به کیفیت محصول نیز توجه ویژه ای شود.
شما چه تجربه ای از محصولات زنبور عسل و یا خود زنبور عسل دارید؟
منبع: سعید عباسی، غلامعلی نهضتی
منابع
سلب مسئولیت پزشکی: اطلاعات موجود در این محتوا "محصولات زنبور عسل در پزشکی" به منزله توصیه پزشکی، تشخیص یا درمان نیستند. برای اطلاعات بیشتر همیشه با یک متخصص یا پزشک خود مشورت کنید.